1 • • / % ЧАВАШ ПАТШАЛАХ ГУМАНИТАРИ АСЛАЛАХЁСЕН ИНСТИТУЧЁ Чаваш кёнеке издательстви ОБЯЗА Т ,'ЪНЫ И 'БЕСПЯ Л i НЫ И ЭКЗЕМПЛЯ Р ГРИГОРИИ ТИМОФЕЕВ *? <...> 4 \ ЭТНОГРАФИ ТЁРЛЕНЧЁКЁСЕМ XAJ1AX САМАХЛЛХЁ дЫРСАПЫНИСЕМ дЫРУСЕМПЕ АСАИЛУСЕМ Шупашкар Чаваш кёнеке издательстви 2002 УДК 391/395 ББК 63.5 (2 Рос. <...> Ъ Со \ S Чаваш патшалах гуманитары аслалахёсен дирёплетнё институчён Аслалах канашё пичете 2002 дулхи юпа уйахён 17-мёшёнче Пёрремёш кал а рам а пухса хатёрлекенё А.В.Васильев (Васан), иккёмёш каларама хушусемпе турлетусем кёртекенё В.П.Станьял Редакци ушкане: В.Г.Родионов, В.П.Станьял, А.А.Трофимов, В.Г.Харитонова Кёнекене кёртнё хайлавсене ал дырусем тарЗх А.А.Ефимовапа О.Н. <...> «Тёрлё дёрте тёрлё-ши-мён ку чЗвашсем те?» — теттёмёр вара эпир. <...> «Унтан хйшне-пёрне пЗхас-курас килетчё давЗнта», — аса илет каярах 23 дулхи вёрентекен. <...> Вёсем Тёрлемес енчисем пек мар, «кёнекери пек» калададдё иккен. <...> Хайхи Кёркурипе унЗн юлташёсем каллех тёлёнеддё: «Кёнеке тЗрах дапла каладма вёреннё-ши кусем е вёсен хЗйсен енче пурте дапла кёнеке динчи пек калададдё-ши? <...> Кунта вара тёрлё енчи чаваш пуханать, пурте хайсен енчи ди-пуда тЗхЗннЗ, каладЗвё те хайсеннех. <...> — Хай ёлёк пёр шутленён туйЗнакан юлташ япали кЗмЗла та килекен пулать, пёр-пёринчен куласси-тЗвасси тадта кайса кёрет: ачасем калама дук лайЗх килёштерсе пурЗнаддё пёр-пёринпе.» Ёнтё вёренсе тухас вЗхЗтсем дывхараддё, ачасем хЗйсен пулас ёд вырЗнё пирки пухЗнса шухЗшладдё. <...> Халё «курман-илтмен Сипир» тесе каланине асра тытса юлар та дыравдЗн асаилёвё патне таврЗнар. <...> Ана малтан И.Я.Яковлев Ёренпур (Оренбург) таврашёнчи чЗвашсем патне яма палЗртна иккен. <...> «Унта пушкЗртсем патнелле каймалла пулать, чЗвашёсем те унта пушкЗртсем евёрлех пурЗнаддё-тЗр», — шухЗшлать пулас учитель, дав дитмен дёрсене дитме хатёрленет вЗл. <...> И.Я <...>
Тӑхӑрьял_(1).pdf
КЁНЕКЕР Е ПУРР И
Григорий Тимофеев. В.Родионов
I ПАЙ
СЁВЕ ТАРШШЁНЧИ ЧАВАШСЕМ
Тёрлё дерти чавашсем тёрлё майпа пурЗнаддё, пирён куда пуринчен малтан мён
ленкет
АтЗлпалан СЗрЗ хушшинче пуранакан дынсем. Сёве динчи чавашсем
«Сёве тЗршшёсем»
ТЗхЗрьялсем
ТЗхЭрьял дыннисем каланЗ тЗрЗх, дёр динчи, пёлёт динчи, дёр айёнчи япаласем
епле-епле пулмалла
Сак дутданталЗка кам тытса тарса, кам йёркене куртсе тарать. Чаваш йЗлисем: чук
йёркисем, кёлёсем
Элшелё
Элшелийён дёрё-шывё
ВырЗс-тутара пЗхнЗ дёрте пирён чаваш еплелле
ЧЗваш дынни пёр-пёринпе ял хушшинче епле пурЗнать
Ч3ваш дынни пёр-пёринпе килте-йышра епле пурЗнать
ЧЗваш дыннийён килё-дурчё
ЧЗваш дыннийён апачё
ЧЗваш дыннийён тумё
ЧЗваш дынни ёдре епле дурет
ЧЗваш дынни ёдрен хЗдан канать
ЧЗваш дыннийён тёшмёшёсем
ЧЗваш дыннийён кёлли-йёрки .
Хальхи дамрЗксем кёлё енне еплелле давЗрЗнаддё
ЧЗвашЗн дулталЗк хушшинчи паллЗ-паллЗ кунёсем, вахЗчёсем
Кёркунне хёрсем кад лараддё
Карттахви кЗларнЗ вЗхЗт
Элшел йыхравдисем йыхрава каяддё
Элшелсем пукрава ярмЗнккана каяддё
Пукрава пупсем пирён чассавние кёлле киледдё
Пукрав прадник кунё кад Элшелне хЗнасем киледдё
ПукравЗн тепёр кунё хЗнасем ялта ёдсе дуреддё
ПукравЗн виддёмёш кунё хЗнасем каллах дапла килёрен килле ёдсе дуреддё ... .
Хай хЗнасем килёсене Зсанаддё
ХЗнасене Зсатсан тепёр кунёсенче элшелсем пёр-пёринпе ёдеддё
14
19
25
30
40
46
56
76
85
87
91
94
95
98
101
103
105
108
109
110
—
112
—
114
116
117
118
120
121
—
5
Стр.432
Пукрав эрни хушшинче хёрсем пёр-пёринпе пудтарйнса кума кёпи тйхйнтараддё
Етес ёдеддё
Хёр вйрладдё
Пукравсем иртсен, хёрарймсем тйла тёртеддё
Касански йыхравдисем киледдё
Ваттисем касанские хйнана каяддё
Самрйксем кунта уллах тйваддё
Хёрсемпе каччйсем тйла пусаддё, хашё тйла тёведдё
Салтак ачисене приюма илсе каяддё, унтан килсен, йсатма каяддё
Миххайла прадникё
Хёрсйри
Сус тёведдё, сус-кантйр авйрладдё. Хёри-пйрад ларма дуреддё
Хёллехи микула
Аша кёнё кун
Авйн дападдё, путексем сыхладдё
Сёнё дул дёрё. Кёшерни
Шуйттан вйййи
Турй шыва кёнё кун
Среттени (сретение)
Хёрсем-каччйсем ту туса ту ярйнаддё
АслЗ дйварни кунё
Типпе кёрет
Кёдён дйварни кунё
Спурнай ярмйнкки
Спурнай пасарё
Пир тёртеддё
Палхавёшни (благовещение)
Верпйнни (вербное)
Чйваш калймё
Мункун (калйм)
Сурта кунё
Сёрен кадё
Телей валеднё кун
Ака дийё
Пёвевдё таврашё
Сулахи микула
Уяв вйхйчё
Тутар вйййи
Турй дуле улйхнй кун
Симёк кунё
Труйски
Туйсем курнй вйхйт
Мулени (моленье) кунё
Хыт суха дийё
Серди чукё
Учук
Хйят
Утйдийё
Питравкка
Сулахи касански
Тырй вырнй вйхйт
Ёнлен (Ёллен, Ильин)
Маптанхи спас кунё
Вйта дёр спас кунё
Юлашки спас кунё
Симен кунё
.
Свишёни (воздвижение) кунё
.
122
123
124
127
128
—
129
131
133
136
137
139
140
141
142
144
145
—
147
—
149
150
151
152
—
153
—
154
155
—
156
157
158
—
—
—
159
161
162
163
—
166
175
176
—
;
177
178
179
182
—
—
—
—
183
—
—
Стр.433
II ПАЙ
ХАЛАХ САМАХЛАХЁ: QBJIXECEMJ
ТУПМАЛЛИ ЮМАХСЕМ, ВАТТИСЕМ КАЛАНИ, ЮРАСЕМ, ХАЛЛАПСЕМ,
АЧА-ПАЧА САМАХЁСЕНЧЕН
Чёлхесем
Тупмалли юмахсем
Ваттисем калани
Юрйсем
Ё£нё-?инё чухне юрлакан юрйсем
Уявра калакан кёвёсем
Хёр сйри юррисем
Хёр сЗри такмакёсем
Хёр сйрийён икшерён-икшерён ташланй чухне ыттисем алй дупса,
ура тапса калакан такмакёсем
Туй такмакё
Туй юррисем
Такмаксем
Хёр йёррисем
Салтак юррисем
Халлапсем
Тилё кашкЗра пулй тытма вёрентни
Эпир ёлёк асаттепе вйрмана вутта кайнй
Карчйкпа старик мачча сине акнй ?арйкне пйхма улйхни
Карчйкпа старикён висё ывйлё
Лйпйр
Хйнара
Тимёрдё ывйлё нуша курма кайнй
Улпутпатар?и
Пуян хёрёпе ултй вйрй
Качака такипе сурйх таки
Качака такипе автан
Чйваш хёрёпе вуникё распульник
Пёр старикле висё хёр
Тйрна
Амадурри
Тйм хырйм
£ёр сине шыв тулни
[Тура]
[Кёсел]
Спасибо
Ача-пйча сймахёсенчен
ЧАВАШ ПУРНАДЁ СИНЧЕН: МЁН КУРНИ, МЁН илтни
III ПАЙ
Хамйр чйваш хутлйхёнче. Тёрлемес сынни Пйва таврашёнче, Элшел ?ёршывёнче
Автобиографические наброски: Путешествия
Г.Т.Тимофеев хйй сырнй сйвйсем
Основание Тетюш
Пролейкаши
[Основатель Альшеева]
[О надгробных памятниках]
Эл кулё
Ептёлмен
Шыв вйрлас йёрке
Хирти утмйлтурата пётересси
Япаларан хйрани .
Каййк пйхё-шйкё
.
,
.
331
344
349
350
—
—
—
351
—
352
353
—
—
"
185
—
194
198
—
237
268
271
272
273
274
288
289
301
305
—
—
306
307
310
313
—
314
315
317
319
320
322
323
325
328
—
329
-
—
—
Стр.434
MSpca дёрё — Тйхйрьял дёрё
ТахЗрьял чукё Кёнеки
Пайпулат утти
Путелек
ТЗхЗрьял учук выранё
ТахЗрьял чукё
ТЗхЗрьял учукёнче асЗнакан ырЗсем.
Иййе
СЗнавсем
дул урлЗ кайЗк кадса кайсан, дул Знмас
Ят
ЧЗн пулнй
Кайри (Тёрлемес киремечё) ... .
Вилё дапЗннЗ
Арман
СЗнанисем
Астуни
Пароход
Антихрист ....... .
ПалЗртса пынисем
Сёрен хЗвалас
Кад ларас
Серди
КЗвакал
КаларЗшсем
ХУШСА ПАНИ: Ёд ХУЧЁСЕМ. дЫРУСЕМ.
АСАИЛУСЕМ
1. Ёд хучёсем. Документы
Школьные предметы
Расписание на 1899—1900 уч. г
Суд хучёсенчен
Эсир малалла та пупрах пуранасшЗн-и?
Обвинительное заключение
Постановление Президиума Оренбургского областного суда
Справка
2. дырусем. Письма
3. Асаилусем. Воспоминания
Г.Комиссаров о Г.Тимофееве
Н.Г.Барышникова дырса пани
А.Ф.Ерофеева калани
Г.В.Моисеев калани
АСАРХАТТАРУСЕМ
Кёскетнё ятсем
Анлантарусем
Сайра тёл пулакан сЗмахсем
Г.Т.Тимофеев дырнисем дак кёнекесенче пичетленнё .. .
Г.Т.Тимофеев динчен дырнисем
Кёнекери укерчёксем
Г.Т.ТимофеевЗн тёрлё дёрте упранакан хучёсем
Г.Т.ТимофеевЗн пурнЗдёпе пултарулЗхён паллЗрах тапхЗрёсем
396
—
417
423
—
425
426
364
—
365
366
—
—
368
369
—
391
—
392
394
395
354
355
356
357
359
360
361
362
363
Стр.435
ЧУВАШСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ИНСТИТУТ
ГУМАНИТАРНЫХ НАУК
Григорий Тимофеевич Тимофеев
ТАХАРЬЯЛ
ДЕВЯТИСЕЛЬЕ
Этнографические очерки,
фольклорные материалы,
дневниковые записи,
письма и воспоминания
На чувашском языке
Составители
А.В.Васильев (Васан), В.П. Станьял
Редактор ЧГИГН В.П. Станьял
Редактор издательства Р.К.Игнатьева
Художник М.Д.Давлятшин
Художественный редактор А.В.Семенова
Технический редактор J1.H. Кандрашкина
Корректоры З.И. Гаврилова, А.Г.Владимирова,
Н.П.Печникова, Г.И.Апимасова, Т.И.Кириллова
Компьютерная верстка Е.Л.Карпеевой
Изд. лиц. №06317 от 26.11.01. Подписано к печати 26.11.02. Формат
70xl00'/i4. Бумага офсетная. Гарнитура Тип Тайме. Усл. печ.л. 34,83.
Учетно-изд.л. 30,87. Тираж 2 000 экз. Заказ № К-3555. Изд. № 26.
РГУП «Чувашское книжное издательство». 428000, Чебоксары,
пр. Ленина, 12 б. Отпечатано и РГУП «ИПК «Чувашия».
428019, Чебоксары, пр. Ивана Яковлева, 13.
Стр.436