Автор возражает против биологизации философского дискурса о человеке и задается вопросом: что является определяющим для сознания — приспособление к миру или самоограничение человека? <...> Нуждается ли сознание в языке или язык — это явный враг сознания? <...> В поисках ответа Федор Гиренок обращается к анализу наскальной живописи — впечатляющему результату существования человека воображающего. <...> Примером биологизации философского дискурса является эволюционная психология, апримером натурализации метафизики сознания является теория зеркальных нейронов Ризолатти, атакже теория модулей Пинкера. <...> Намой взгляд, безмолвному смеху Фуко следует противопоставить гебефренический смех тех, кто сам для себя устанавливает закон, кто невыходит кбытию запределы самого себя, непытаясь опереться нанекую чистую онтологию. <...> Сознание— это первичное самоограничение человека, тоесть способ, которым он самому себе наносит ущерб. <...> Абсурд сопряжен снепереносимой интенсивностью жизни человека воображения. <...> 18 10 Депривация как изначальный опыт взаимодействия. ссамим собой идипластия Глава 1. <...> Нельзя завидовать тому, кто попал под влияние синтеза дипластии, соединяющей несоединимое, заставляющей человека предавать, непредавая. <...> Иными словами, прямыми следствиями абсурда являются депривация идипластия. <...> Дипластия— это конъюнктивный синтез противоположностей, который предполагает, что целое всегда предшествует частям. <...> Рене Магритт «Влюбленные», 1928 Музей современного искусства, Нью-Йорк Глава 2 НОВЫЙ НАТУРАЛИЗМ ВАНТРОПОЛОГИИ Деннет3 Кновым натуралистам вантропологии относятся Палмеры1 , Монич4 , Пинкер2 , идругие исследователи. <...> Новый натурализм вантропологии КОММУНИКАЦИЯ Новые натуралисты считают очевидным факт социализации приматов, понимая социальность икак умение предсказывать реакцию представителей своего вида насобственное поведение, икак различие полов ипоколений <...>
Аутография_языка_и_сознания.pdf
ББКУДК 1/14(075.8)
Автор:
87.я73
Г51
Гиренок Ф. И.
Г51
Аутография языка и сознания. — Москва : Проспект, 2017. — 256 с.
ISBN 978-5-392-24225-2
Книга посвящена философским проблемам сознания. Автор возражает против
биологизации философского дискурса о человеке и задается вопросом: что является
определяющим для сознания — приспособление к миру или самоограничение человека?
Функция отражения или функция воображения? Нуждается ли сознание в языке
или язык — это явный враг сознания? В поисках ответа Федор Гиренок обращается
к анализу наскальной живописи — впечатляющему результату существования человека
воображающего.
Автор — сторонник аутографического исследования феномена человека; суть его —
в рассмотрении аутизма как фундаментальной антропологической характеристики.
Отсюда неизбежен вывод об асоциальной природе человека.
Книга предназначена всем, кто интересуется современной философией.
ББКУДК 1/14(075.8)
87.я73
Изображение на обложке Maylat/Shutterstock.com
Электронные версии книг
на сайте www.prospekt.org
Гиренок Ф. И., доктор философских наук, профессор, заведующий кафедрой философской
антропологии МГУ имени М. В. Ломоносова.
Научно-популярное издание
Гиренок Федор Иванович
АУТОГРАФИЯ ЯЗЫКА И СОЗНАНИЯ
Печать цифровая. Печ. л. 16,0. Тираж 1000 (1-й завод 200) экз. Заказ №.
ООО «Проспект»
Оригинал-макет подготовлен компанией ООО «Оригинал-макет»
www.o-maket.ru; тел.: (495) 726-18-84
Санитарно-эпидемиологическое заключение
№ 77.99.60.953.Д.004173.04.09 от 17.04.2009 г.
Подписано в печать 14.12.2016. Формат 60×90 1
/16
111020, г. Москва, ул. Боровая, д. 7, стр. 4.
ISBN 978-5-392-24225-2
© Гиренок Ф. И., 2016
© ООО «Проспект», 2016
Стр.2
ОГЛАВЛЕНИЕ
Предисловие . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Введение ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
ГЛАВА 1. АУТОГРАФИЯ АБСУРДА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1. Разумность мира . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2. Встреча с абсурдом . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3. Трансгрессия природы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
4. Мизология............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
5. Безудержное сумасбродство . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
6. Хаос ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
7. Бессмыслица ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
8. Рефлексия по поводу хаоса, абсурда и бессмыслицы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
9. Рождение абсурда . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
10. Депривация и дипластия как изначальный опыт взаимодействия
с самим собой . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
11. Реальное и невозможное . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
ГЛАВА 2. НОВЫЙ НАТУРАЛИЗМ В АНТРОПОЛОГИИ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1. Критика эволюционной психологии . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.1. Коммуникация . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
1.2. Язык ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
1.3. Мозги палеолита и история . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
1.4. Бипедализм . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
1.5. Искусство как проблема новой антропологии . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2. Как ускользнуть от обаяния Пинкера? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.1. Инстинкт ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2.2. Языковой инстинкт . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2.3. Что я ждал от Пинкера? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.4. Машина Тьюринга и мыслекод . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.5. В чем различие между Хомским и Пинкером? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.6. Лингвистическая относительность . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.7. Несловесное мышление . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.8. Онтология Пинкера . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
2.9. Речь как иллюзия . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
2.10. Антиязык . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.11. Пиджин ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.12. Релятивизм . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Стр.251
252
Оглавление
2.13. Дрессировка. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Резюме ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
3. Вынашивался ли язык в эволюционной утробе?
Критика антропологии Ю. Монича . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
3.1. Чего хочет Монич? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
3.2. Чего не хочет Монич? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
3.3. Что получилось у Монича? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
3.4. Язык Монича . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
3.5. Произвольность знака . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
3.6. Прагматика знака . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
3.7. Лоренц о спонтанности . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
3.8. Ритуализация. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
3.9. Неритуализованное поведение . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
3.10. Асоциальность человека . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.11. Клятва ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.12. Абаев ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
3.13. Язык и наскальная живопись . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Резюме ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
ГЛАВА 3. ПОЧЕМУ ЧЕЛОВЕК УСКОЛЬЗАЕТ ОТ НАБЛЮДЕНИЯ? . . . . . . . . . 59
1. От чего нам нужно отказаться? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
1.1. Труд ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
1.2. Прямохождение . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
1.3. Объем мозга . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
1.4. Язык ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Резюме ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
2. Наскальная живопись как след первичной самопрезентации человека . . . . . . . . . . . 65
2.1. Гебефренический смех . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
2.2. Чье место занимает слово? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
2.3. Прощание с логосом . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
ГЛАВА 4. АУТОГРАФИЯ ПАЛЕОЛИТИЧЕСКОГО ИСКУССТВА . . . . . . . . . . . . 71
1. Неандертальцы и живопись? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
2. Мобильное искусство . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
3. Наскальная живопись . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
4. «Звериный стиль» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
5. Завороженный покой . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
6. Палеолитические Венеры. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
7. Аутоэротизм художника . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
8. Образы ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
9. Пещера............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
10. Леруа-Гуран ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
11. Бриколаж ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Резюме ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
12. «Алфавит мира» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
13. Сознание шизофреника . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
14. Кант и собака ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
15. Поршнев и Марр о палеолитическом искусстве . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
16. Религия ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
17. Брейль............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
18. Куценков ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
19. Сексуальные маньяки . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
20. Изображения человека . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
21. Миражное сознание . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Стр.252
Оглавление
253
22. Аутисты палеолита . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
23. «Два антропологических зазора» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Резюме ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
ГЛАВА 5. АУТИЗМ КАК МОДЕЛЬ ПОНИМАНИЯ ЧЕЛОВЕКА . . . . . . . . . . . . 101
1. Хамфри ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
2. Почему язык скрывает чувства? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
3. Язык как проходной двор для ничто . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
4. Превращение ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
5. Бессмысленность . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
6. Аутизм ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
7. Блейлер ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
7.1. Аутистическое мышление . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
7.2. Шизофреник-реформатор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
7.3. Мысль, которой правит эмоция . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
7.4. Парадоксы аутизма . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
7.5. Спор между Блейлером, Жане и Фрейдом . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
8. Детский аутизм: отвращение от коммуникации . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
9. Аспергер ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
10. Почему аутисты не такие, как все? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
11. Гении ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
12. Что думают об аутистах ученые? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11612.1. Зеркальные нейроны . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
12.2. Критика философии зеркальных нейронов . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
12.3. Зеркальные нейроны и переживания . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
12.4. Что значит понимать? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
12.5. Зеркальные нейроны и речь . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
12.6. Зеркальные нейроны и аутизм . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
12.7. «Буба-кики» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
12.8. Шизофреники и аутисты . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
13. Аутизм с точки зрения философии . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
13.1. Промежутки. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
13.2. Другой ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
14. Кристева о невысказанном смысле . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
14.1. Воображаемое . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
14.2. Склеп незначащих аффектов . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
14.3. Дискурс Кристевой . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
15. Новые философские аксиомы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
ГЛАВА 6. ЧЕТЫРЕ УРОВНЯ ПАДЕНИЯ СОЗНАНИЯ
В «МАГИЧЕСКОЕ» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
1. Нанук ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
2. Покой, или Лицо принца . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
3. Непереносимая интенсивность . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
3.1. Стереотипы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
3.2. Три примера переживания смерти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
3.3. Пресыщение и эмоциональная раскраска мира . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
3.4. Чувство вообще . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
3.5. Синестезия . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
3.6. Вторичная депривация . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
3.7. Выдвинутость в ничто . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
4. Игры в прятки с миром . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
5. Чувство принадлежности к целому. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
5.1. Нуминозное переживание . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
5.2. Вифлеем ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
5.3. Четыре кризиса ребенка . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Стр.253
254
Оглавление
ГЛАВА 7. ГАЛЛЮЦИНАЦИИ КАК САМОРАСКРЫВАЮЩАЯСЯ
СУЩНОСТЬ ЧЕЛОВЕКА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
1. Типы галлюцинаций . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
2. О мнимом образе . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
3. Куры и галлюцинации . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
4. Кант и пустые желания . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
5. Платон и неистовства . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
6. Блейлер о любви . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
7. Делез о маниях и симулякрах. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
8. Симулякр ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
9. Ницше и грезы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
9.1. Художники ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
9.2. Любовь ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
9.3. «Подкожный человек» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
9.4. Сомнамбулы и «богоманы» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
10. Галлюцинаторные практики . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
11. Сон ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
ГЛАВА 8. САМОСТЬ БЕЗ «Я» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
1. Несовпадение с собой . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
2. Воздействие на себя . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
3. Самоактуализация . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
3.1. Игра ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
3.2. Ритуал ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
4. Объективация . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
4.1. Жест ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
4.2. Крик ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
4.3. Символ ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
4.4. Бунт тела против организма . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
5. Кант и самость . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
6. Хайдеггер и самость . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
7. Самоограничение . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
ГЛАВА 9. ЭМОЦИЯ КАК СОЗНАНИЕ, КОТОРОЕ НЕ ЗНАЕТ,
ЧТО ОНО СОЗНАНИЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
1. Почему люди несчастны? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
2. Крик бушмена . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
3. Ланге и Джемс . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
4. Сартр против Джемса . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
5. Сартр против Жане . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
6. Критика Сартра . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
7. Критика Симонова . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
ГЛАВА 10. СОЗНАНИЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
1. Смущение ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
2. Сознание «о» ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
Резюме ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
3. Сознание как первичное самоограничение . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
4. Как рождается предметный мир сознания? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
5. Рефлексия по поводу сознания . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Резюме ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
6. Сознание и время . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
7. Сознание как эхо: критика Выготского . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
7.1. Факты, подтверждающие существование сознания . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
7.2. Сознание как эхо . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
Стр.254
Оглавление
255
7.3. Внутреннее чувство . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
7.4. Критика Выготского . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
ГЛАВА 11. ЯЗЫК . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
1. Язык, или встреча с другим . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
2. Знак и имя ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
2.1. Банки с ленточками . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
2.2. Знак вообще . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
2.3. Значение ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
2.4. Имя ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
3. Деррида и присутствие . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
4. Язык и поведение . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
4.1. Дж. Остин ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
4.2. Границы языка . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
ГЛАВА 12. РЕЧЬ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
1. Прагматика речи . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
2. Семема............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
3. Внешняя речь ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
4. Внутренняя речь . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
5. Голос ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
6. Письмо............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
7. Мышление и речь . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
8. Текст ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
ГЛАВА 13. СЛОВА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
1. Идея двух языков . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
2. Первое слово ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
3. «Антислово» ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
4. «Слово-магия» ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
5. «Слово-перекресток» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
6. «Слово-термин» ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
7. «Слово-заглушка» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
8. «Слово-бумажник» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
9. Диатеза ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
ГЛАВА 14. ЯЗЫК И СОЦИУМ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
1. Мы и Они ............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
2. «Я» как социальный ноль . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
3. «Аутистическая коробка» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
Заключение............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
Стр.255